<p><strong><em>Baştan şunu ifade edeyim ki maksadım hi&ccedil;bir firmayı, kurumu ve şahsı peşinen karalamak ve su&ccedil;lamak değildir. Bir durum tespiti ve d&uuml;zeltilmesi isteğidir.</em></strong></p> <p>Bize ne oldu da, &ldquo;ben siftah yaptım, komşumdan alın&rdquo; kanaat ve tokg&ouml;zl&uuml;l&uuml;ğ&uuml;nden, komşusuna giden m&uuml;şteriyi kendi tezg&acirc;hına d&uuml;kk&acirc;nına &ccedil;evirmeye &ccedil;alışan bir ahlaksızlığa d&uuml;şt&uuml;k?</p> <p>Bize ne oldu da, kazancımız helal mi haram mı bakmaz olduk, doğruluktan ayrıldık, g&ouml;z&uuml;m&uuml;z paradan başka hi&ccedil;bir şeyi g&ouml;rmez oldu ve kazanmaya, sadece kazanmaya odaklandık?</p> <p>Bize ne oldu da, kanaati, ş&uuml;kr&uuml; ve olanla yetinmeyi bıraktık; &ccedil;oğa daha &ccedil;oğa sahip olma hırsı ile&nbsp;<strong>&ldquo;helal haram ver Allah&rsquo;ım, korkmaz kulun yer Allah&rsquo;ım</strong>&rdquo; demeye ve bu şekilde kazanmaya başladık?</p> <p>Ecdadımız bu konuda o kadar titizdi ki, yabancıların g&ouml;z&uuml;yle bizim&nbsp;<em>esnafımız&nbsp;</em><strong><em>&ldquo;Gayri meşru olan her kazancı, ahlaksızlık ve dine aykırı g&ouml;r&uuml;r. Gayri meşru olarak edinilmiş servetin, bu d&uuml;nyada da, &ouml;teki d&uuml;nyada da insanı bedbaht edeceğine samimi şekilde inanır&quot;</em></strong>&nbsp;diye anlatırlardı.</p> <p>Evet, dinimiz meşru gelir elde etme yollarından birinin ticaret olduğunu bildirmektedir. Kur&#39;an-ı Kerim&#39;de ş&ouml;yle buyruluyor: &ldquo;<strong><em>Ey m&uuml;minler, birbirinizin mallarını gayrı meşru yollarla değil, karşılıklı anlaşmaya dayalı ticaret yolu ile yiyiniz&rdquo;</em></strong>(Nisa, 29) Ayette, meşru olmayan t&uuml;m gelir, kazan&ccedil; ve harcamayı &ldquo;batıl&rdquo;(haram) olarak ifade edilir ve gelirin de giderin de meşru yollardan olması gerektiği emredilmektedir.</p> <p>Bizim esnafımız-t&uuml;ccarımız<strong>&nbsp;<em>&ldquo;</em></strong><strong><em>&Ouml;l&ccedil;&uuml;y&uuml; tastamam yapın, (insanların hakkını) eksik verenlerden olmayın. Doğru terazi ile tartın. İnsanların hakkı olan şeyleri kısmayın&rdquo;</em></strong><em>&nbsp;</em>(Şuara, 181-183),&nbsp;<strong>&ldquo;<em>Eksik &ouml;l&ccedil;&uuml;p tartanların vay haline!&rdquo;</em></strong><em>&nbsp;</em>(Mutaffifin, 1) d&uuml;sturlarıyla yetişmiş ve o şekilde esnaflık yapmıştır. Bilir ki, meşru olmayan, r&uuml;şvet, gasp, hırsızlık gibi yollardan kazanılan mallar da haramdır. Bu yollarla elde edilen malların alınması da satılması da haramdır.&nbsp;<em>&ldquo;</em><strong><em>Kim &ccedil;alıntı bir malın &ccedil;alıntı olduğunu bildiği halde satarsa, satın alırsa, bu kimse, bu fiilin ayıbına da g&uuml;nahına da aynen ortak olur.&rdquo;</em></strong></p> <p>Evet&hellip; Biz, bizlikten &ccedil;ıktık, &ccedil;ıkarıldık! &Uuml;lke genelinde esnaflık da ticaret de bazı istisnaları hari&ccedil; raydan &ccedil;ıktı. Marketlerde, &ccedil;arşı-pazarlarda m&uuml;şteriyi acaba ne şekilde etkileyip kandırabiliriz d&uuml;ş&uuml;ncesi yerleşti. Kazancın miktarına, meşru olup olmadığı durumlarına bakılmaz oldu. Fiyatlara zam yapmak i&ccedil;in Ramazan, bayram, tatil, salgın gibi bahaneler ve fırsatlar g&ouml;zlenir oldu. Para hırsı g&ouml;zleri o kadar kararttı ki Allah&rsquo;tan, devletten ve denetimden korkulmaz oldu.</p> <p>Evet, mutfaklarda yangın var! Bire aldığını bir daha gittiğinde beşe alıyorsun. Bazı satıcılar, aracıların haksız kazan&ccedil;larından şik&acirc;yet etmekte, pahalılığın ve zamların sebebi olarak aracıları g&ouml;stermektedir. İşin doğrusu ise keyfi zamlarda başı AVM&rsquo;lerdeki b&uuml;y&uuml;k marketler, &uuml;lke genelindeki zincir marketler ve şehirlerdeki market ağları &ccedil;ekmektedir. Bunların &ccedil;oğu aracısız &ccedil;alışan, doğrudan &uuml;reticiden-tarladan &uuml;r&uuml;n alan firmalardır. Tarladan bire aldığını tezg&acirc;hında hi&ccedil; utanmadan ona satabilmektedir. Bu durum ise &uuml;r&uuml;n&uuml; mecburen satın alan m&uuml;şterinin soyguna tabi tutulmasıdır. Bazı AVM&rsquo;lerde bilhassa hazır giyim &uuml;r&uuml;nlerinde &ldquo;indirim yapmak&rdquo; iddiasıyla fiyatlar şişirilmekte hatta yıl boyu &ldquo;indirimli&rdquo; satış yaptıklarını s&ouml;ylemektedirler. Ben Karaman&rsquo;da altı ay &ouml;nce, &ldquo;indirim&rdquo; etiketiyle Armut&rsquo;un 18.75, Kapya biberin 19 TL&rsquo;ye satıldığına şahit oldum. &ldquo;Pahalılığın ve keyfi zamların &ouml;nlenmesi&rdquo; i&ccedil;in a&ccedil;ılan Tarım-Kredi Kooperatif Marketleri de &uuml;r&uuml;nlerin etiket fiyatlarıyla adeta AVM&rsquo;lerle ve zincir marketlerle yarış etmektedir.</p> <p>B&uuml;t&uuml;n bunlara acilen &ccedil;eki d&uuml;zen verilmesi gerekir. Buraların derhal hizaya sokulması i&ccedil;in ger&ccedil;ek denetimlerle kanuni&nbsp;<strong><em>tedbirlerin ve kapatma d&acirc;hil, ağır caydırıcı mali cezaların</em></strong>&nbsp;uygulamaya konulması gerekmektedir.</p> <p>En b&uuml;y&uuml;k sahtek&acirc;rlıklardan ve m&uuml;şteriyi-t&uuml;keticiyi aldatmak ve kandırmak i&ccedil;in başvurulan usullerden birincisi olarak etiket cambazlıkları gelmektedir. Bu usul&uuml; b&uuml;t&uuml;n AVM, market, esnaf ve t&uuml;ccar da kullanmaktadır. Acaba hangi hassas sarraf terazisi ile gram ve santimleri-kıratları &ouml;l&ccedil;&uuml;lerek 199,99, 219,95, 14.99, 9.99 TL gibi anlamsız ve tuhaf etiketleri koyarak kafaları bulandırmakta; m&uuml;şterilerini, bilhassa orta yaş &uuml;st&uuml; bazı bayan m&uuml;şterileri (200TL değilmiş(!),15TL değilmiş(!) 10TL değilmiş zannıyla) kandırmaktadır. Bir &uuml;r&uuml;n&uuml;n satış fiyatı, &uuml;r&uuml;n&uuml;n masraflarıyla birlikte maliyeti &uuml;zerine meşru kar oranının ilavesiyle tespit edilir ki milyonda bir ihtimal 99 krş&rsquo;luk etiket oluşmaz!&nbsp;<strong>B&uuml;t&uuml;n bu şekilde etiket kullanan esnaf ve ticaret kuruluşlarından d&uuml;r&uuml;stl&uuml;k g&ouml;sterip ger&ccedil;ek etiketleri asmalarını beklemek en tabii hakkımızdır.</strong></p> <p>Marketlerdeki bir diğer vurgun y&ouml;ntemi de t&uuml;keticiyi g&ouml;z yanılmalarıyla kandırıp aldatmaktır. Paketlerden gramaj d&uuml;ş&uuml;rerek zam yapılmakta; kiloluk &uuml;r&uuml;nleri 900-800 Gr&rsquo;ma, 5 kg.Teneke yağları aynı y&uuml;kseklik ve yan g&ouml;r&uuml;n&uuml;şle 4, 3 kg&rsquo;lık şekillerde satışa sunulmakta, ayrıca raflardaki &uuml;r&uuml;n etiket fiyatlarıyla kasadaki fiş fiyatları birbirini tutmamaktadır. Bu durum binde bir yanlışlıktan ve g&uuml;ya &ldquo;g&uuml;ncelleme yapılmadığından(!)&rdquo; kaynaklansa da &ccedil;oğunda Allah korkusu olmadığından bilerek yapılmaktadır.</p> <p>Bir diğer &ouml;nemli konu da her şehirde kurulan semt pazarlarındaki t&uuml;keticiyi &ccedil;arpma metotlarıdır. Sıfırdan başlayıp pazarcılıkla ve helal kazan&ccedil;la &uuml;&ccedil; katlı evini yaptıran, arabasını alan pazarcı tanıdıklarım da var. Ancak, semt pazarlarında satacağı &uuml;r&uuml;n&uuml; tezg&acirc;hına d&ouml;kerek d&uuml;zenleme yapmadan m&uuml;şterinin eline poşeti vererek satan bazı şehirlerimiz m&uuml;stesna; eğer tezg&acirc;hını d&uuml;zenleyip, iyilerini, g&uuml;zellerini &ouml;ne ve &uuml;ste; &ccedil;&uuml;r&uuml;klerini, defolularını arkaya saklıyorsa, satış sırasında da el &ccedil;abukluğuyla yarısını onlardan dolduruyorsa helal kazan&ccedil;larını haram etmektedirler. T&uuml;m mallarını satsalar da, g&uuml;n sonunda &ccedil;ok para kazanmış g&ouml;r&uuml;nse de kazan&ccedil;larının bereketi olmaz, yel alır gider. B&ouml;ylesi duruma b&uuml;y&uuml;k bir ikaz sadedinde, satıcısı bilmeden de yapsa misal olarak aşağıdaki &ouml;rneği verebiliriz:</p> <p>Peygamberimiz bir defa buğday pazarına uğramış, hoşuna giden bir buğdayı eli ile yoklayınca altta eline ıslaklık isabet etmişti. Buğday sahibine:&nbsp;</p> <p>-&nbsp;<strong><em>Ey buğday sahibi, bu ne diye sordu</em></strong>, buğday sahibi:&nbsp;</p> <p>- Ey Allah&#39;ın Resul&uuml;, yağmur altında kaldı ve ıslandı, deyince Peygamberimiz:&nbsp;</p> <p>-&quot;<strong><em>O ıslak kısmını insanların g&ouml;rmesi i&ccedil;in &ccedil;uvalın &uuml;st&uuml;ne koysaydın ya! Bizi aldatan bizden değildir&quot;</em></strong>&nbsp;buyurdu.</p> <p>Peygamber Efendimizin&nbsp;<strong><em>&ldquo;bizi aldatan bizden değildir&rdquo;</em></strong>&nbsp;ikazına muhatap olmak bir M&uuml;sl&uuml;man i&ccedil;in ne kadar dehşetli bir durumdur!&nbsp;</p> <p>&Ouml;l&ccedil;&uuml; ve tartıda haksızlık yapmak, ticaretine hile karıştırmak toplumları temelinden sarsan, onların &ccedil;&ouml;k&uuml;ş ve yıkılışlarına veya helakine g&ouml;t&uuml;ren sebeplerden biri olarak sayılmaktadır.</p> <p>Hadisi şerifte&nbsp;<em>&ldquo;</em><strong><em>Doğru ve g&uuml;venilir t&uuml;ccar-esnaf (kıyamet g&uuml;n&uuml;) nebilerle, sıddıklarla ve şehitlerle beraberdir&rdquo;</em></strong>&nbsp;buyruluyor.&nbsp; &nbsp;</p> <p>Helalinden kazanan doğru ve d&uuml;r&uuml;st t&uuml;ccar, esnaf ve pazarcı kardeşlerimiz i&ccedil;in ne b&uuml;y&uuml;k bir m&uuml;jde bu!</p>