YUNUS EMRE’NİN İNSAN SEVGİSİ
GÜNCEL - 26-04-2021 09:01
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm; text-align:justify"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:10.0pt">Yunus Emre, Anadolu Selçuklu Devletinin dağılma sürecinde ve en çalkantılı döneminde, Moğollardan kaynaklanan yağma, çapul, iç kavga ve siyasi otorite zayıflığı, halkın kıtlık ve kuraklıktan perişan olduğu bir dönemde yaşamıştır. Bu dönemde, siyasi ve sosyal olayların sonucu hayatlarından bile emin olamayan insanlar arasında huzursuzluk, hoşgörüsüzlük, kavga ve başkalarına karşı kin ve düşmanlık duygularının alabildiğine yayıldığı bir ortam bulunmaktaydı. Böyle bir dönemde Anadolu’nun bağrında Karaman’da yetişip bütün insanlığa seslenen bir duru pınar olan Yunus Emre, Mevlâna Celâleddin ile aynı çağda yaşamış; dini inanç ve yaşayışlarından kaynaklanan misyon ve vizyon olarak da birbirlerinin benzeridir. Her ikisi de bütün insanlığın mutluluğu, barışı, kardeşliği ve huzuru için yazmışlar, söylemişler ve seslenmişlerdir.</span></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:10.0pt">Yunus Emre’nin inanç dünyasını, kaynağını Kuran’dan ve Peygamber Efendimizden alan Allah sevgisi, insan sevgisi, müsamaha ve hoşgörü teşkil eder. “Levlake levlak, lemma halaktü’l eflak” “sen olmasaydın âlemleri yaratmazdım” hitabının muhatabı olan Peygamber Efendimize olan sınırsız muhabbetinden dolayı Yunus’a göre dünyanın ve dünyadaki her şeyin yaradılış sebebi insandır. Yunus’un inancına göre insan yaratılmasaydı dünya ve âlemler yaratılmazdı. Çünkü insan, yaratılmışların en şereflisi ve en üstün özelliklere sahip olanıdır. İnsandan başka bütün yaratılmışlar insanların mutluluğu, barışı, kardeşliği ve birbirleriyle dostça yaşamaları içindir. </span></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:10.0pt">Yunus Emre’nin bu evrensel düşünce ve mesajları dolayısıyla UNESCO tarafından içinde bulunduğumuz yıl gibi hem 1971 hem de 1991 yılları bütün dünyada “Yunus Emre Yılı” olarak ilan edilmiştir. Ölümünden 600 yıl sonra kabul edilen “İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi”nde sıralanan, insanlar arasındaki eşitliğin, kardeşliğin ve doğuştan sahip olduğu haklarının verilmesiyle Yunus’un mesajları, duygu ve düşünceleri paylaşılmıştır. Evrensel mesajlar veren Yunus’un bu duygu ve düşünlerinin temeli evrensel olan dinî inançlarına dayanmaktaydı. Bu inançlar da insanları kurtuluşa, barışa, kardeşliğe ve sevgiye davet etmekteydi. Onun için Yunus da, dünyaya kavga için değil sevgi için geldiğini; bu dünyayı “dostun-Allah’ın evi” olarak gördüğünü ve bu dünyaya “gönül” yapmaya geldiğini söylemiştir:</span></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><em><span style="font-size:10.0pt">Ben gelmedi dava için, Benim işim sevi için</span></em></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><em><span style="font-size:10.0pt">Dostun evi gönüllerdir, Gönüller yapmaya geldim,</span></em></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"> </p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:10.0pt">…diyen Yunus, kalbi katılaşmış kimselerden şikâyet ederek onların iyi söz söyleyemeyeceklerini, tatlı bir sözü bile kavga eder gibi söylediklerinden yakınır:</span></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><em><span style="font-size:10.0pt">Taş yürekte ne biter, Dilinden ağu tüter<br />
Nice yumuşak söylese, Sözü savaşa benzer</span></em></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"> </p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:10.0pt">Yunus’un inancına göre insanı ve âlemleri yaratan Allah, mutluluk ve huzurun gönülde-kalpte hissedilmesinden dolayı insanın gönlünde tecelli eder. Allah’ı sevmenin, insanı hırstan, kinden ve geçici heveslerden koruduğu için O’nun tecelli edeceği gönlün de hoş tutulması gerektiğini, başkalarının gönlünü hoş tutmayanların bedbaht olacağını söyleyerek insanları gönüle davet eder:</span></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><em><span style="font-size:10.0pt">Gönül Çalabın tahtı, Çalap gönüle baktı</span></em></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><em><span style="font-size:10.0pt">İki cihan bedbahtı: Kim gönül yıkar ise</span></em></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"> </p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:10.0pt"> Yunus, insanın olgunlaşması için iç âlemini temizlemesini, kendisine ve insanlığa faydası olmayan işlerden uzak durmasını, gönlünü-kalbini temizlemeden dostun orada tecelli etmeyeceğini, dolayısıyla o kimsenin sevgi ile işi olamayacağı yönünde bizi uyarır: </span></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><em><span style="font-size:10.0pt">İçin dışın mundar iken, Dost neylesin senin ile<br />
Gözün gönlün nefsi hava, Aşk neylesin senin ile</span></em></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"> </p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:10.0pt">Yunus Emre, insanın herkesle dost geçinse bile bir kişinin gönlünü kırması ile yaptığı bütün ibadetlerin kabul olmayacağını söyler:</span></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><em><span style="font-size:10.0pt">Bir kez gönül yıktın ise, Bu kıldığın namaz değil<br />
Yetmiş iki millet dahi, Elin yüzün yumaz değil</span></em></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"> </p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:10.0pt">İnsanın gönlünü yapmanın, gönül kazanmanın Müslümanların Hacca giderek tavaf ettikleri Kâbe’yi bin kere ziyaret etmekten daha iyi olduğunu dillendirir:</span></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><em><span style="font-size:10.0pt">Yunus Emre der, hoca! Gerekse bin var hacca;<br />
Hepisinden iyice, Bir gönüle girmektir</span></em></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"> </p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:10.0pt">Yunus Emre, sahip olduğu sonsuz Allah sevgisi ile bütün insanları da din-dil-ırk ayrımı gözetmeden sevmektedir, bu sevgisi ise onun sınırsız hoş görüsünden kaynaklanır:</span></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><em><span style="font-size:10.0pt">Elif okuduk ötürü, Pazar eyledik götürü</span></em></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><em><span style="font-size:10.0pt">Yaratılanı hoş gördük, Yaratandan ötürü</span></em></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"> </p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:10.0pt"> Dünyadaki yetmiş iki millet diye söylediği insanları ayırım yapmadan sevmenin öz inancı gereği olduğu ifadesiyle bütün insanlara aynı gözle bakmayan kimseyi dinî olgunluğun en üstü olan evliya bile olsa onu hoş görmez:</span></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:10.0pt"> <em>Yetmiş iki millete, bir göz ile bakmayan</em></span></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><em><span style="font-size:10.0pt"> Şer’in evliyasıysa, hakikatte asidir</span></em></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"> </p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:10.0pt">Yunus Emre’ye göre her insan,<strong> </strong><strong><span style="font-family:"Calibri",sans-serif">din, mezhep, ırk, millet, renk, mevki, sınıf farkı gözetilmeksizin sevmeyi ve sevilmeyi hak etmektedirler:</span></strong></span></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><em><span style="font-size:10.0pt"><span style="color:black">Adımız miskindir bizim, Düşmanımız kindir bizim<br />
Biz kimseye kin tutmayız, Kamu âlem birdir bize,</span></span></em></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:10.0pt"><span style="color:black">...sözleriyle insanlar arasında ayırım yapılmamasını, özellikle kendisi için istediğini başkası içinde istemesinin inancı gereği olduğunu, diğer dinlerde de böyle olması gerektiğini savunur:</span></span></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><em> </em><em><span style="font-size:10.0pt"><span style="color:black">Sen sana ne sanırsan, Ayruğa da onu san </span></span></em></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><em><span style="font-size:10.0pt"><span style="color:black">Dört kitabın manası, Budur eğer var ise </span></span></em></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"> </p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><strong><span style="font-size:10.0pt"><span style="font-family:"Calibri",sans-serif">Çünkü insan yaratılış ve ruh yönüyle Allah’tan gelmektedir; O’nun “kün” – “ol” emriyle yaratılmışlardır, o halde insanlar hiçbir şekilde birbirlerinden ayrı tutulamazlar</span></span></strong><strong><span style="font-size:10.0pt">. </span></strong><span style="font-size:10.0pt">Ancak birbirlerini anlamaları, kaynaşmaları ve dost olmaları için sevmeleri gerekir. Yunus’un da dünyası sevgidir, hep sevmeyi kendine dert edinir ve sevenlere seslenir:</span></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><em><span style="font-size:10.0pt">Sözüm el gün için değil, Sevenlere bir söz yeter<br />
Sevdiğimi söylemezsem, Sevmek derdi beni boğar</span></em></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"> </p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:10.0pt">Yunus, insan sevgisinin kaynağını ilahi sevgiden aldığını <strong><em><span style="font-family:"Calibri",sans-serif">“Yaradılanı hoş gör Yaradan’dan ötürü” </span></em></strong><strong><span style="font-family:"Calibri",sans-serif">sözleriyle ifade etmiştir</span></strong><strong><span style="font-family:"Calibri",sans-serif">.</span></strong><strong> </strong>Yunus’un fikir dünyası Yaratan’ı hoş tutmanın insanı hoş tutmaya bağlı olduğu düşüncesini esas aldığından bu dünyanın geçici olduğunu: </span></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><em><span style="font-size:10.0pt">Yalancı dünyaya konup göçenler<br />
Ne söylerler ne bir haber verirler,</span></em></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"> </p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:10.0pt">…dünya hayatının kısa ve aldatıcı olduğunu:</span></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><em><span style="font-size:10.0pt"><span style="color:black">Geldi geçti ömrüm benim, şol yel esip geçmiş gibi<br />
Hele bana şöyle geldi, bir göz açıp yummuş gibi</span></span></em></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:10.0pt">…dünya malının mülkünün değersiz olduğunu: </span></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><em><span style="font-size:10.0pt"><span style="color:black">Mal sahibi, mülk sahibi, Hani bunun ilk sahibi?</span></span></em></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><em><span style="font-size:10.0pt"><span style="color:black">Mal da yalan mülk de yalan, Var biraz da sen oyalan.</span></span></em></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:10.0pt">…sözleriyle sıkça ifade eder.</span></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:10.0pt">Yunus, insanlarla iyi geçinmeyi ister, bunun için çevresine hep hoşgörü ile bakar, onların kendisini yeren kötü sözlerine aldırmaz ve onlar için yine iyi dileklerde bulunur:</span></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><em><span style="font-size:10.0pt"><span style="color:black">Her kim bizi yerer ise, Hak dileğin versin ana<br />
Bizlere taş atanlara, Güller nisar olsun ana</span></span></em></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:10.0pt">…diyerek doğuştan kardeş olan insanların, birbirini bilmelerinin, tanışmalarının, sevgiye, barışa ve kardeşliğe yol açacağını ifade ederek<em>“Beri gel barışalım-Yad isen bilişelim”</em> der. </span></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:10.0pt">Yunus Emre, insanlar arasındaki <em>“barışmada-bilişmede”</em> dilin-sözün öneminin üzerinde özellikle durur, sahibine göre sözün savaşı bitirebileceğini, yanlış ve yersiz sözün kişiye verebileceği zararları, yerinde ve tatlı bir sözün de her işi yoluna koyacağını söyler:</span></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><em><span style="font-size:10.0pt">Söz ola kese savaşı, Söz ola kestire başı<br />
Söz ola ağulu aşı, Yağ ile bal ede bir söz</span></em> </span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:10.0pt">Yine söylenecek sözün yeri ve zamanının iyi bilinmesi gerektiğini, kimselere kötü söz söylenmemesini; sözün insandaki bütün üzüntü ve sıkıntıları giderici ve insana huzur verici olması gerektiğini söyler:</span></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><em><span style="font-size:10.0pt">Kişi bile söz demini, Demeye sözün kemini<br />
Bu cihan cehennemini, Sekiz cennet ede bir söz</span></em></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:10.0pt">Yunus Emre, bu arada kendisini de hesaba çekerek dünya zevkine dalan kimsenin başkalarını unutacaklarını, asıl yapılması gerekenin ise başkalarına el uzatmak, onların derdine çare olmak, kimsesizlerin kimsesi olmak olduğunu hatırlatır:</span></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><em><span style="font-size:10.0pt"><span style="color:black">Bir hastaya vardın ise, Bir içim su verdin ise<br />
Yarın orda karşı gele, Hak şarabın içmiş gibi</span></span></em></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"> </p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:10.0pt">Yunus Emre, verdiği evrensel mesaj ve telkinleri öncelikle kendi hayatında uygulamış; yapmadığı ve bizzat yaşamadığı şeyleri kimseye söylememiştir. Yunus, en çok gençleri hedef alır ve onların kardeşlik, huzur ve mutluluklarını daha çok ister. Ölenlere üzülür, hele genç iken ölenlere bir ayrı üzüntü duyar:</span></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><em><span style="font-size:10.0pt">Bu dünyada bir şeye, Yanar içim göynür özüm;<br />
Yiğit iken ölenlere, Gök ekini biçmiş gibi</span></em></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"> </p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"> <span style="font-size:10.0pt">Dünya hırsı ile birbirlerinin boğazına sarılan, ülkelerin sömürülmesi için savaşlar yapan, milyonlarca insanın açlık, kıtlık ve yokluk içerisinde kıvrandığı günümüzde, insanlık âlemi, gönüller dostu Yunus Emre’ye ve onun gönülleri; iyiye, güzele, doğruya çağıran mesajlarına bu gün dünden daha çok muhtaçtır. Yazımızı Yunus’un veda mesajı ile bitirelim:</span></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif"><span style="font-size:10.0pt"><span style="color:black">Bu dünyadan gider olduk, Kalanlara selam olsun<br />
Bizim için hayır dua, Kılanlara selam olsun</span></span></span></span></p>
<p style="margin-left:0cm; margin-right:0cm"><span style="font-size:11pt"><span style="font-family:Calibri,sans-serif">*<span style="font-size:8.0pt">Yunus Emre’yle ilgili kaynaklardan yararlanılmıştır.</span></span></span></p>